Phạm Cự Lãng vốn từng hỏi sư phụ của hắn rằng: " Tại sao mưu sĩ vốn thông minh hơn người lại luôn chịu khuất bóng trước một vị chủ công? Tại sao không thể tự mình tranh đấu để vấn đỉnh chí tôn?".

Sư phụ hắn cười to đáp lại: "Đó là số mệnh, cũng là khí vận. Chủ công nếu quá mưu trí thì cần chi đến mưu sĩ. Mưu sĩ nếu có thể làm thủ lĩnh thì ai có thể làm quần hùng? Không có quần hùng sao thiên hạ loạn. Thiên hạ không loạn thì lấy đâu ra sân khấu để mưu sĩ trổ hết tài năng?".

Phạm Cự Lãng hồi đó còn nhỏ nên mơ mơ hồ hồ. Sau này đi theo Đinh Tiên Hoàng chinh chiến quần hùng, hắn mới bắt đầu ngộ ra chân lý mà sư phụ hắn nói. Không phải ai cũng có tố chất làm kiêu hùng. Không phải ai cũng có tài năng làm mưu sĩ.
Ngoài ra, hắn còn ngộ ra rất nhiều điều thú vị hơn nữa.

Các mưu sĩ thời xưa, có ai không tài trí vang danh thiên hạ, họ là cánh tay phải vô cùng đắc lực cho những ai muốn nên nghiệp bá vương. Vậy nhưng tài năng ngút trời như vậy, vì sao họ không lựa chọn tự mình làm riêng, mà phải đi đầu quân cho người khác?

Thứ nhất là nghề mưu sĩ không cần bỏ vốn, mạo hiểm ít, lại thu lợi nhiều, chủ công thắng thua cũng không ảnh hưởng tới bản thân.

Làm mưu sĩ là một nghề ít có sự mạo hiểm. Ông chủ thắng, họ sẽ được chia thưởng. Ông chủ lên ngôi hoàng đế, vậy họ được làm thừa tướng, ghi danh vào sử sách. Khi ông chủ thua thì sao? Vậy thì ông chủ tự dắt theo cả nhà lên đoạn đầu đài, mưu sĩ sẽ chẳng xảy ra việc gì, họ có thể đổi nơi công tác tiếp tục làm việc. Nói tóm lại là anh thắng thì tôi được lợi lộc, anh thua tôi cũng chẳng ảnh hưởng tới tính mạng, ở thời chiến, vậy là quá ổn!

Thứ hai, phần lớn các mưu sĩ đều không có vốn để tự mình "chơi", người làm lãnh đạo, phần lớn đều có quân đội, địa bàn của riêng mình, phía sau còn có rất nhiều nhà đầu tư hậu thuẫn, có cả một hệ thống chính trị quân đội hoàn chỉnh, đó không phải là những thứ người thường muốn là có được.

Hơn nữa, muốn đưa tất cả những thứ này vào quy củ, nâng lên tầm quy mô mới cũng không phải là một chuyện đơn giản. Mưu sĩ không mai danh ẩn tích thì cũng chỉ có một mình, không có người đầu tư, không có quân đội, không có địa bàn, muốn tự mình khởi nghiệp là vô cùng khó khăn, chi bằng mượn gà đẻ trứng, đầu quân cho người khác, tận dụng tài nguyên của người khác làm nên sự nghiệp.

Thứ ba, mưu sĩ chỉ cần đưa ra những ý kiến mang tính chuyên môn cho ông chủ, không cần phải đưa ra quyết sách. Một ông chủ bình thường, có nhiều mưu sĩ giỏi trong tay, mọi người đưa ra kế sách, mỗi người một kế hoặc đưa ra thượng trung hạ sách cho ông chủ lựa chọn, gặp một vấn đề nào đó, mưu sĩ đưa ra mưu sách, ông chủ đưa ra quyết sách.

Ông chủ lựa chọn bạn, nếu thành công, công lao sẽ là của bạn. Ông chủ lựa chọn bạn, nếu thất bại, vậy thì là do ông chủ sai lầm trong việc đưa ra quyết sách cuối cùng. Ông chủ không lựa chọn bạn, lựa chọn người khác, sau thành công, chẳng ảnh hưởng tới bạn, nhưng ông chủ rộng lượng thì vẫn sẽ biểu dương bạn, sử sách cũng sẽ giúp bạn lấp ɭϊếʍƈ.

Ông chủ không lựa chọn bạn, thất bại rồi, hậu nhân khi đọc lại các ghi chép lịch sử sẽ cho rằng nếu năm đó lựa chọn kế sách của bạn, vậy thì đã chẳng thất bại như vậy. Đưa ra ý kiến, công việc này không phải công việc khó khăn, khó là ở chỗ đưa ra quyết sách và thực thi phương án đó.

Thứ tư, mưu sĩ phần lớn là người có chuyên môn nhất định chứ không phải toàn tài, đưa ra kế sách, ý kiến chuyên môn thì có thể, những chuyện khác e là không làm nổi, còn muốn làm một ông chủ, ngươi phải sở hữu cho mình rất nhiều năng lực.

Ông chủ phải có một tấm lòng khoan dung độ lượng, phải có một trí tuệ hơn người, phải có cái gan hơn người, phải có phong thái của một nhà lãnh đạo, phải có mắt nhìn người, biết sử dụng nhân tài, dẫn dắt nhân tài, có tầm nhìn xa rộng, năng lực ứng biến… Còn mưu sĩ thì sao? Phần lớn họ đều không sở hữu nhiều tài năng tới vậy.

Lịch sử không thiếu những vị quân chủ thất bại, mưu sĩ chỉ về hướng tây, họ lại lựa chọn đi về hướng đông, nhiều người chê trách vì sao mưu sĩ giỏi giang lại phải làm việc cho những người không có bản lĩnh như vậy?

Thực ra, không phải họ là bù nhìn hay không có tài cán, mà là bởi làm quân chủ, giữa một loạt những chiến lược và thông tin tới từ các mưu sĩ, họ phải lựa chọn ra một cái duy nhất và chấp hành nó, đây là một việc vô cùng khó khăn. Sai một ly đi ngàn dặm, không ai nói trước được điều gì.

Đó cũng chính là lý do vì sao nhiều người tài giỏi lựa chọn đầu quân cho chủ công nào đó mà không tự mình đứng lên khởi nghiệp, bởi lẽ họ biết rằng rủi ro khi khởi nghiệp lớn hơn rất nhiều so với việc ngoan ngoãn đi làm công việc chuyên môn và sở trường của mình.

Chủ công tài giỏi vốn phải có óc tổng hợp và có gan quyết đoán, có ý chí không thành công cũng phải thành nhân. Trong khi đó, mưu sĩ lại là người có óc phân tích, quen suy nghĩ, đôi khi nghĩ quá nhiều dẫn đến thiếu sự tự tin và quyết đoán. Gan quá nhỏ, ý chí vốn không kiên thì chỉ có thể làm Phó chứ không thể làm Trưởng.

Chỉ khi nào mưu sĩ được chính chủ công giao việc, tức có chỗ dựa chắc chắn sau lưng, không còn nỗi lo về sau thì mưu sĩ mới dám quyết đoán ra lệnh. Lúc này mưu trí và quyền lực có thể cùng cộng hưởng và song hành.

Đinh Liễn lên tiếng đánh thức Phạm Cự Lãng đang phiêu du trong hồi ức: " Trẫm nghe nói thời Tam quốc bên Đại Hán, rất nhiều mưu sĩ đã xuất thế như Gia Cát Lượng, Bàng Thống, Trình Dục, Giả Hủ, Tư Mã Ý... Khanh vốn là người đồng đạo, Khanh đánh giá về những con người này như thế nào?".

Đinh Liễn kiếp trước từng là fan hâm mộ bộ sách Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung từ thuở bé. Mà không chỉ là hắn, hầu như tất cả mọi đàn ông Việt Nam đều thích. Ghét Tàu thì vẫn ghét đấy nhưng các tác phẩm kinh điển của họ thì vẫn cứ hâm mộ như thường.

Nguyên do là các tác giả của Tàu rất giỏi, viết rất hay. Phần nữa là người Việt không thể cho ra đời các siêu phẩm như thế. Thế nên, mặt trận văn hóa, người Việt coi như bị lép vế hoàn toàn.

Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, ngoài trừ nói về quần hùng như Tào Tháo, Lưu Bị, Tôn Quyền. Các võ tướng như Triệu Tử Long, Quan Công, Trương Phi...thì có một nhóm người cũng rất nổi bật, đó chính là các quân sư hay mưu sĩ. Dưới ngòi bút của La Quán Trung, các mưu sĩ hiện lên thật sống động và đôi khi còn được thần thánh hóa.

Thời đại này cũng là thời đại mà nhóm mưu sĩ xuất hiện như giếng phun. Âm mưu, quỷ kế đa dạng phong phú. Các loại tư tưởng va chạm nhau tạo nên một thời kỳ rực rỡ bách hoa đua nở.

Đáng tiếc là trong lịch sử Việt Nam cũng có nhiều thời kỳ như thế, thậm chí hào hùng hơn nhiều nhưng lại không có những thần tác để cho hậu thế thưởng thức và chiêm ngưỡng.

Phạm Cự Lãng nghe Đinh Liễn nhắc tới thời Tam quốc thì ánh mắt sáng lên, hướng tới. Thân là mưu sĩ, sao lại không muốn có một sân khấu đủ lớn để thi thố tài hoa?

- Tâu bệ hạ, thời kỳ Tam Quốc bên Đại Hán quả thật là một thời kỳ rực rỡ. Có rất nhiều mưu sĩ xuất hiện. Nhưng nổi bật nhất là thập đại mưu sĩ: Gia Cát Lượng, Bàng Thống, Quách Gia, Chu Du, Trình Dục, Tuân Úc, Trần Cung, Lục Tốn, Tư Mã Ý, Từ Thứ.
-----